saṃskāra

From Vyutpatti
Jump to navigation Jump to search

Sanskrit: संस्कार saṃskāra
Pāli: सङ्खार saṅkhāra
Tibetan: འདུ་བྱེད་ 'du byed
Thai: สังขาร
English: factor, formation, co-producing factor, compositional factor, conditioning factor, force




Grammatical information:
kr̥danta from the upasarga sam (to be understood either as an intensifier, or in the sense of “together) + the root kr̥ (to make, to do, to produce, to create)


ข้อมูล ไวยากรณ์ (วฺยากรณ) :
สันสกฤต:สํสฺการ อ่าน: สัง-สกา-ระ
กฤทนฺต จาก อุปสรฺค สมฺ (โดยเข้าใจว่าเป็นหน่วยที่ทำให้แข็งแรง หรือ ในแนวรวมกัน) + ราก กฤ (สร้างขึ้น, ทำขึ้น, ผลิตขึ้น, ประดิษฐ์ขึ้น, ก่อให้เกิดขึ้น, ทำให้เกิดขึ้น)



Further information:
The term can have three main meanings: 1. in its broader terms, all impermanent dharmas, acting as causes, are called saṁskāra (“producers”, “makers”, “factors”), such as in the expression “Factors are indeed impermanent” (anityā bata saṁskārāḥ); 2. in the context of the five aggregates, saṁskāra refers to all those elements of causation (“producers”, “makers”, “factors”) that are not included within the other four aggregates; according to some types of Abhidharma, this includes only mental factors that function together with the mind, while according to others (such as the Vaibhāṣika), it also includes factors that do not operate together with the mind; 3. in the context of the twelve limbs of dependent arising, saṁskāra has the more restricted sense of karmically efficient factors that determine the consciousness that will constitute the beginning of a new life.


It is to be noted that saṁskāra can only refer to impermanent dharmas, never to permanent entities such as the three non-produced dharmas.



ข้อมูลเพิ่มเติม:
คำนี้มี 3 ความหมายหลัก 1. โดยกว้าง อนิจจังธรรมทั้งหมด ที่เป็นเหตุเรียกว่า สังขาร ("ผู้สร้าง", "ผู้ผลิต", "องค์ประกอบ") เช่นในสำนวน สังขารเป็นอนิจจังตามความจริง (อนิตฺยา พต สํสฺการาะ) 2. ในบริบทของ ขันธ์ 5 นั้น สังขารระบุถึงส่วนประกอบของการทำให้เกิดขึ้น ("ผู้สร้าง", "ผู้ผลิต", "องค์ประกอบ") ที่ไม่ได้อยู่ในอีก4ขันธ์ ตามหลักอภิธรรมบางแขนงสังขารรวมเฉพาะ องค์ประกอบทางใจ(เจตสิก)(ไจตฺต) ที่ทำงานร่วมกับจิต โดยอภิธรรมแบบอื่น (เช่น ไวภาษิก) สังขารนั้นรวมองค์ประกอบที่ไม่ได้ทำงานร่วมกับจิต 3. ในบริบทของ ปฏิจจสมุปบาท สังขารมีความหมายแบบแคบซึ่งระบุถึง องค์ประกอบที่มีประสิทธิภาพทางกรรม ที่กำหนดวิญญาณสู่ชีวิตใหม่


เป็นที่สังเกตว่าสังขารนั้นพาดพิงถึงอนิจจังธรรมเท่านั้น โดยไม่มีการอ้างอิงถึงสิ่งที่อยู่คงถาวรเช่นธรรมทั้ง3ที่ไม่มีการสร้างขึ้น




Examples:



MS 33b6-7
yo bhadanta śāriputro dharmārthiko bhavati, na sa rūpavedanāsaṃjñāsaṃskāravijñānārthiko bhavati,


T 474 526c25-26
唯舍利弗 夫利法者非有色痛想行
識求
T 475 546a9-10
夫求法者 非有色受想行識之求
T 476 570b5-6
又舍利子 諸求法者不求色蘊乃至識蘊


Kg ma 203b6-7
btsun pa śā ri’i bu | gaṅ chos ’dod pa de ni gzugs daṅ | tshor ba daṅ | ’du śes daṅ | ’du byed daṅ | rnam par śes pa ’dod pa ma yin no ||


Thurman 50
Reverend Śāriputra, he who is interested in the Dharma has no interest in matter, sensation, intellect, motivation, or consciousness.


(Vimalakīrtinirdeśa: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=37&mid=130270)

---




vijñānavedanāsaṃjñāsaṃskārāṇām ca sarvaśaḥ |
pratyekam ātmavaiyarthyād vaiyarthyaṃ paramārthataḥ ||61||


識受想及行 一一體不成
不合乘緣生 非有故無合


| rnam śes tshor daṅ ’du śes daṅ | | ’du byed rnams kyaṅ thams cad du |
| so sor bdag ñid don med phyir | | dam pa’i don du don med do |


[In the same way the other] constituents like consciousness, sensation, ideas, and forces separately taken are in se completely unreal:
therefore from the standpoint of the absolute truth there is only unreality.


(Ratnāvalī: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=69&mid=117285)

---



saṃskārāḥ saṃsaranti cen na nityāḥ saṃsaranti te |
saṃsaranti ca nānityāḥ sattve ’py eṣa samaḥ kramaḥ ||1||
諸行往來者 常不應往來
無常亦不應 眾生亦復然


|| gal te ’du byed ’khor (4)źe na | | de dag rtag na mi ’khor te |
| mi rtag na yaṅ ’khor mi ’gyur | | sems can la yaṅ rim ’di mtshuṅs |


If it is said that impulses are “samsara”, if they were permanent, they would not move around. Even if impermanent, they would not move around. Sentient beings too are similar in this respect.


(Mūlamadhyamakakārikā: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=27&mid=119719)


---



saṃsāramūlaṃ saṃskārān avidvān saṃskaroty ataḥ |
avidvān kārakas tasmān na vidvāṃs tattvadarśanāt ||10||


是謂為生死 諸行之根本
無明者所造 智者所不為


| ’khor ba’i (4)rtsa ba ’du byed de | | de phyir mkhas rnams ’du mi byed |
| de phyir mi mkhas byed po yin | | mkhas min de ñid mthoṅ phyir ro |


The root of life is formative impulses. Therefore, the wise do not form impulses. Therefore, the unwise are formers, but not the wise since they see reality.


(Mūlamadhyamakakārikā: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=27&mid=119949)

---



avidyāyāṃ niruddhāyāṃ saṃskārāṇām asaṃbhavaḥ |
avidyāyā nirodhas tu jñānasyāsyaiva bhāvanāt ||11||
| ma rig ’gags par gyur na ni | | ’du byed rnams kyaṅ ’byuṅ mi ’gyur |
| ma rig ’gag par ’gyur ba ni | | śes (5)pas de ñid bsgoms pas so |


When ignorance stops, formative impulses too do not occur. The stopping of ignorance [comes] through practising that with understanding.


(Mūlamadhyamakakārikā: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=27&mid=119950)


---




MS 33b6-7
yo bhadanta śāriputro dharmārthiko bhavati, na sa rūpavedanāsaṃjñāsaṃskāravijñānārthiko bhavati,


T 474 526c25-26
唯舍利弗 夫利法者非有色痛想行
識求
T 475 546a9-10
夫求法者 非有色受想行識之求
T 476 570b5-6
又舍利子 諸求法者不求色蘊乃至識蘊


Kg ma 203b6-7
btsun pa śā ri’i bu | gaṅ chos ’dod pa de ni gzugs daṅ | tshor ba daṅ | ’du śes daṅ | ’du byed daṅ | rnam par śes pa ’dod pa ma yin no ||


Thurman 50
Reverend Śāriputra, he who is interested in the Dharma has no interest in matter, sensation, intellect, motivation, or consciousness.
Eng T 474


(Vimalakīrtinirdeśa: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=37&mid=130270)

---



MS 51b3-4
evaṃ vedanā saṃjñā saṃskārā vijñānaṃ śūñam iti dvayam etat |
T 474 531b8-9
如是痛想行識空而作之為二
T 475 551a20
如是受想行識識空為二
T 476 577c


Kg ma 219a2
de bźin du tshor ba daṅ | ’du śes daṅ | ’du byed daṅ | rnam par śes pa stoṅ pa ñid ces bya ba de ni gñis so ||


Thurman 75
Therefore, to speak of voidness on the one hand, and of matter, or of sensation, or of intellect, or of motivation, or of consciousness on the other - is entirely dualistic.
Eng T 474


(Vimalakīrtinirdeśa: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=37&mid=130998)

---



kiṃ kāraṇaṃ | anityā hi bhagavatā sarve saṃskārā nirdiṣṭāḥ | te sasvabhāvanityatvān nityā hi bhavanti |
何以故 世尊所說 一切有為皆悉無常 彼何自體皆悉無常 偈言


ci’i phyir źe na | bcom ldan ’das kyis ’du byed thams cad ni mi rtag pa’o źes bśad pa yin no || de dag ni raṅ gi ṅo bo ñid daṅ bcas pa’i rtag pa ñid kyis rtag pa yin no ||


- Why? - Because the Lord has taught that all conditioned things are impermanent. They become permanent, because they are [Supposed to be] endowed with an intrinsic nature and hence [to be] permanent.


(Vigrahavyāvartanīvṛtti: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=70&mid=122993)

---



kathaṃ sabhayaḥ | yasmād arhatām api kṣīṇapunarbhavānām aprahīṇatvād vāsanāyāḥ satatasamitaṃ sarvasaṃskāreṣu tīvrā bhayasaṃjñā pratyupasthitā bhavati | syād yathāpi nāmotkṣiptāsike vadhakapuruṣe tasmāt te ’pi nātyantasukhaniḥsaraṇam adhigatāḥ |
所言怖畏者。云何怖畏。以阿羅漢雖盡有 漏而不斷一切煩惱習氣。彼於一切有為行相。極怖畏心常現在前。是故聖者勝鬘經言。阿羅漢有恐怖。何以故。阿羅漢於一切無行怖畏想住。如人執劍欲來害已。是故阿羅漢 無究竟樂。


ji ltar ’jigs pa daṅ bcas śe na | gaṅ gi phyir dgra bcom pa yaṅ srid pa spaṅs pa rnams kyaṅ bag chags ma spaṅs pa’i phyir rtag tu rgyun mi ’chad par ’du byed thams cad la mi bzad par ’jigs pa’i ’ du śes ñe bar gnas par ’gyur te | dper na ral gri gdeṅs pa’i gśed ma’i skyes bu la bya ba bźin te | des na de dag kyaṅ gtan du bde ba’i ṅes par ’byuṅ ba thob pa ma yin no ||


How are they possessed of fear? As the Arhats (the Saints of the Vehicle of Śrāvaka), though having extirpated rebirth, have not yet destroyed the Impression [of Defilements], there therefore exists always and constantly a strong notion of fear in all physical life, as if standing in face of the executioner with raised sword. So they have not attained the ultimate delightful Deliverance.


(Ratnagotravibhāga: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=61&mid=144306)

---




hetu lakṣaṇam avidyāvāsabhūmipratyayam eva saṃskāravad anāsravaṃ karma |


因相者。謂無明住地緣行即3此無明住地緣行為因。如行緣識。無漏業緣亦如是故。


rgyu’i mtshan ñid ni ma rig pa’i bag chags kyi sa’i rkyen can zag pa med pa’i las ñid de | ’du byed bźin no ||


2) ‘Phenomenon of cause’ means the Immaculate Action conditioned by the Dwelling-place of Ignorance [as the cause of the Body made of mind], [and it is to be] compared with the Predispositions [of ordinary people].


(Ratnagotravibhāga: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=61&mid=144405)

---



anityā bata saṃskārā utpādavyaya dharmiṇaḥ |
utpadya hi nirudhyante teṣāṃ vyupaśamaḥ sukham |1,3|
一切行非常 皆是興衰法
夫生輒還終 寂滅最安樂 11
1. =1,3


kye ma ’du byed rnams mi rtag || skye źiṅ ’jig pa’i (3)chos can yin ||
skyes nas ’jig par ’gyur ba ste || de dag ñe bar źi ba bde ||1
1. =1,3


3. Alas! the impermanency of created things (samkâra); what is created is subject to decay. As what has been born must come to destruction, happy they who are at rest! l


(Udānavarga: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=71&mid=208294)

---



anityān sarvasaṃskārān prajñayā paśyate yadā |
atha nirvidyate duhkhād eṣa mārgo viśuddhaye |12,5|
一切行無常 如慧所觀察
若能覺此苦 行道淨其迹 61
1. =12,5


’du byed thams cad mi rtag par || (5)gaṅ tshe śes rab kyis mthoṅ ba ||
de tshe sdug bsṅal las yid ’byuṅ || lam ’di rnam par dag par ’gyur ||1
1. =12,5


5 (277). "All created things are impermanent; " when one has seen this through knowledge, he is no longer afflicted by pain: this is the way to perfect purity.


(Udānavarga: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=71&mid=208562)

---


bhittvā kāyaṃ ca saṃjñāṃ ca vedanāṃ vyupaśāmya ca |
vijñānāstagamaṃ labdhvā duhkhasyānto nirucyate |26,16|
無身滅其想 諸痛得清涼
衆行永止息 識想不復興
如實知此者 是謂名苦際 181
1. =26,16


lus źig tshor ba bsil (5)bar gyur || ’du śes ’gags śiṅ ’du byed źi ||
rnam par śes pa nub gyur pa || ’di ’dra ’di ni sdug bsṅal mtha’ ||1
1. =26,16


16. He whose sensations (vedanâ) have become cool, whose perceptions (sandj) are suppressed, whose being (sanskâra) is at rest, whose consciousness (viññaṇa) has disappeared ; he who is like unto this puts an end to suffering.


(Udānavarga: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=71&mid=208922)

---



nirvāṇa yatra na bhave anigha saṃskāradhātu katha bodhi bhave |
yathā dharma advaya bhaveyu jina pravyāharāhi gira kāruṇika || 3 ||
skyon bral thar pa gaṅ la ma mchis pa’i || ’du byed khams kyaṅ ji ltar byaṅ chub lags ||
ji ltar chos rnams gñis su ma mchis pa || rgyal ba thugs rje mṅa’ bas bśad du gsol ||


(23)云何涅槃相 與世法無異
(24)諸法無有二 大悲爲演説
涅槃若無無煩惱 行界云何是菩提
(23)其體無二佛亦然 爲我演説大悲者(24)


Where there is no nirvāṇa, flawless one, how can the sphere of conditioned things be Awakening? Compassionate and victorious, explain in words how moments of existence are beyond duality.


(Sarvadharmāpravṛttinirdeśa: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=73&mid=220903)

---




yad uktam avidyāpratyayāḥ saṃskārāḥ puṇyā apuṇyā āniṃjyāś ceti |


如契經說。無明緣行。若福非福及與不動。


ma rig pa’i rkyen gyis1 bsod nams daṅ bsod2 nams ma yin pa daṅ mi: g.yo ba’i ’du byed rnams so źes gaṅ gsuṅs pa
1. DC : gyis; PNG : gyi. Cf. ASVyt,PD : gyis. 2. DC : bsod nams daṅ bsod; PNG : bsod. Cf. ASVyt,PD : bsod nams daṅ bsod.


It has been said [in the sūtra]: "ignorance is the condition of the impulses (saṃskārāḥ); [they are] meritorious, demeritorious and immovable."


(Abhidharmasamuccaya: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=82&mid=283247)

---



Tib 14,38-39
tshor ba daṅ, ’du śes daṅ, ’du byed daṅ, rnam par śes pas śes par bya ba’i gnas ma yin;
San rec 57,1
na vedanāsaṃjñāsaṃskāravijñānavijñeyo niśrayaḥ;


Eng 56,11-57,1
no objective basis to be known by feeling, perception, formative factors or consciousness;


(Akṣayamatinirdeśa: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=424&mid=692332)

---



Tib 26
gźan yaṅ sbyor ba mi zad pa bźi ste. bźi gaṅ źe na? ’du byed mi rtag par yoṅs su bstan pa’i sbyor ba mi zad pa daṅ; ’du byed sdug bsṅal bar yoṅs su bstan pa’i sbyor ba mi zad pa daṅ; chos thams cad bdag med par yoṅs su bstan pa’i sbyor ba mi zad pa daṅ; mya ṅan las ’das pa źi ba la ñe bar spyod pa bstan pa’i sbyor ba mi zad pa ste; bźi po de dag ni sbyor ba mi zad pa’o.
San rec 103,7-11
punar aparaṃ catvāro ’kṣayāḥ prayogāḥ. katame catvāraḥ? saṃskārānityatāparidīpanaprayogākṣayatā saṃskāraduḥkhatāparidīpanaprayogākṣayatā sarvadharmanairātmyaparidīpanaprayogākṣayatā nirvāṇaśāntyupabhogaparidīpanaprayogākṣayatā, ime catvāro ’kṣayāḥ prayogāḥ;


Eng 103,1-7
Again, there are four imperishable practices. What four? 1) The imperishability of practice which consists in explaining that conditions are impermanent; 2) the imperishability of practice which consists in explaining that conditions are suffering; 3) the imperishability of practice which consists in explaining that all moments of existence are selfless; 4) the imperishability of practice which consist in explaining the enjoyment of peace in extinction; these are four imperishable practices.


Ṭīkā 52b7-53a2
yaṅ sbyor ba mi zad pa źes rnam graṅs gźan du ston te, ’du byed mi rtag par yoṅs su bstan pa’i sbyor ba mi zad pa źes bya la ji tsam du ’du byed du gyur pa thams cad ni mi rtag pa yin la byaṅ chub sems dpas kyaṅ de ltar bstan pa la sbyor ba mi zad pa’i phyir ’du byed mi rtag par yoṅs su bstan pa’i sbyor ba mi zad pa źes bya’o. de bźin du ’du byed zag pa daṅ bcas pa thams cad sdug bsṅal ba daṅ, ’dus byas daṅ ’dus ma byas kyi chos thams cad bdag med pa daṅ, ñon moṅs pa daṅ bral ba ni mya ṅan las ’das pa źi ba ste, de la dgod pa’i phyir bstan pa’i sbyor ba mi zad pa źes bya’o.


(Akṣayamatinirdeśa: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=424&mid=692549)

---



Tib 41
gaṅ mṅon par ’du mi byed par rtogs pa, de la mṅon par ’du byed pa bsal ba yaṅ med, mṅon par ’du mi byed par sgro ’dogs pa yaṅ med de, mṅon par ’du byed pa ñid stoṅ pa ste; gaṅ ’di la bzod pa, de ni śin tu bzod pa’o.
San rec
yo ’nabhisaṃskāraprativedhas, tatra nābhisaṃskārasaṃghāto nāpy anabhisaṃskārasamāropo ’bhisaṃskāra eva śūnya iti, yehakṣāntiḥ sātyantakṣāntiḥ.


Eng 154
Understanding the absence of conditionality, but not suppressing conditionality nor imputing concepts of no conditionality; tolerance that “The conditioned is empty,” is absolute tolerance.


(Akṣayamatinirdeśa: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=424&mid=692918)

---



203 (15.7) jighacchāparamā rogā saṅkhāraparamā dukhā
etaṃ ñatvā yathābhūtaṃ nibbāṇaparamaṃ sukhaṃ.
163. (MS 485). [k]itsa parama roka (MS 213)saghara parama duha
eda ñatva yadha­bh[u]du nivaṇa paramo suha ◦
[75 ≈ Dhp 203, Sukhavaggo] chudhā parama rogāṇāṃ saṃkhāraparamaṃ dukhaṃ |
etaṃ ñāttā yathābhūtaṃ nibbāṇaparamaṃ sukhaṃ ||
203 Fames morbus gravissimus, sankhárae summi dolores, hoc revera agnoscens (sapiens agnoscit esse) Nibbánum summum gaudium.


203 Hunger is the worst of diseases, the body the greatest of pains; if one knows this truly, that is Nirvana, the highest happiness.


(Dhammapada: https://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=record&view=record&vid=80&mid=277984)

---



{1.1} avijjāpaccayā saṅkhārā saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ

viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ

saḷāyatanapaccayā phasso phassapaccayā vedanā vedanāpaccayā

taṇhā taṇhāpaccayā upādānaṃ upādānapaccayā bhavo bhavapaccayā

jāti jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā

sambhavanti evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti

avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho saṅkhāranirodhā

viññāṇanirodho viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho nāmarūpanirodhā

saḷāyatananirodho saḷāyatananirodhā phassanirodho phassanirodhā

vedanānirodho vedanānirodhā taṇhānirodho taṇhānirodhā

Upādānanirodho upādānanirodhā bhavanirodho bhavanirodhā jātinirodho

jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā

nirujjhanti evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotīti.


เพราะอวิชชาเป็นปัจจัย จึงมีสังขาร

 เพราะสังขารเป็นปัจจัย จึงมีวิญญาณ

 เพราะวิญญาณเป็นปัจจัย จึงมีนามรูป

 เพราะนามรูปเป็นปัจจัย จึงมีสฬายตนะ

 เพราะสฬายตนะเป็นปัจจัย จึงมีผัสสะ

 เพราะผัสสะเป็นปัจจัย จึงมีเวทนา

 เพราะเวทนาเป็นปัจจัย จึงมีตัณหา

 เพราะตัณหาเป็นปัจจัย จึงมีอุปาทาน

 เพราะอุปาทานเป็นปัจจัย จึงมีภพ

 เพราะภพเป็นปัจจัย จึงมีชาติ

 เพราะชาติเป็นปัจจัย จึงมีชรา มรณะ โสกะ ปริเทวะ ทุกข์ โทมนัส อุปายาส

 เป็นอันว่ากองทุกข์ทั้งมวลนั่นย่อมเกิด ด้วยประการฉะนี้.

อนึ่ง เพราะอวิชชานั่นแหละดับโดยไม่เหลือด้วยมรรคคือวิราคะ สังขาร จึงดับ

                         เพราะสังขารดับ วิญญาณจึงดับ

                         เพราะวิญญาณดับ นามรูปจึงดับ

                         เพราะนามรูปดับ สฬายตนะจึงดับ

                         เพราะสฬายตนะดับ ผัสสะจึงดับ

                         เพราะผัสสะดับ เวทนาจึงดับ

                         เพราะเวทนาดับ ตัณหาจึงดับ

                         เพราะตัณหาดับ อุปาทานจึงดับ

                         เพราะอุปาทานดับ ภพจึงดับ

                         เพราะภพดับ ชาติจึงดับ

                         เพราะชาติดับ ชรา มรณะ โสกะ ปริเทวะ ทุกข์ โทมนัส อุปายาส จึงดับ

            เป็นอันว่ากองทุกข์ทั้งมวลนั่นย่อมดับ ด้วยประการฉะนี้.



(พระไตรปิฎก เล่มที่ ๔ พระวินัยปิฎก เล่มที่ ๔ มหาวรรค ภาค ๑
TIPITAKA Volume 4 : Vinaya Pitaka Vol 4 : Vinaya. Mahā (1):
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_read.php?B=4&A=11)

Retrieved from "http://www.vyutpatti.wiki/index.php?title=saṃskāra&oldid=333"